Τουρκία: Πιθανό μέλος της ΕΕ;

Τον Ιούλιο του 2023, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε συνομιλίες του στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, τόνισε ότι η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στη ΕΕ προκειμένου να πραγματοποιηθεί και η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, για την οποία μέχρι πρότινος η ίδια είχε εκφράσει τις έντονες αντιρρήσεις της. Η ΕΕ αντιλαμβάνοντας την Τουρκία ως χώρα σύνδεσης του δυτικού και του ισλαμικού κόσμου και πάντα προασπιζόμενη το συμφέρον της προβάλλει καλή θέληση, με τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ μάλιστα, να κάνει λόγο για επαναπροσδιορισμό των σχέσεων και των διαπραγματευτικών βάσεων με τη Τουρκία. Ωστόσο, το ερώτημα του εάν μία χώρα με πολύχρονη πολιτική αστάθεια κι οπισθοδρόμηση σε τομείς, όπως η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, πρέπει να γίνει μέλος της ΕΕ παραμένει αμφίβολο.

Οι σχέσεις ΕΕ και Τουρκίας τοποθετούνται ήδη στο 1987 με την Τουρκία να υποβάλλει αίτηση ένταξης στην τότε ονομαζόμενη Ε.Ο.Κ. , ενώ το 1999 έλαβε καθεστώς χώρας υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ. Σαφώς η πραγματοποίηση ένταξης οποιασδήποτε χώρας στην Ένωση, απαιτεί να πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια, γνωστά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης, που είναι συνυφασμένα με τους σκοπούς και τις αξίες της. Τα κυριότερα εξ αυτών είναι το κράτος δικαίου, η δημοκρατία και η ελευθερία του λόγου και των πολιτών. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της Τουρκίας ακολούθησαν σειρά συνεδριάσεων και διαπραγματεύσεων, για το αν η εν λόγω χώρα πληροί τα κριτήρια αυτά και συνεπώς να πραγματοποιηθεί η ένταξή της στην Ένωση. Παρόλα αυτά, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας στην ΕΕ ''πάγωσαν'' από το 2005 και έπειτα, λόγω της ασυμβατότητάς της με τις αρχές και τα ιδανικά της Ευρωπαϊκής ιδέας. Ακόμη, τροχοπέδη στάθηκαν ζητήματα καλής γειτονίας, παρέμβασης στρατού στην πολιτική, έλλειψης ανεξαρτησίας, μεταναστευτικής πολιτικής, περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης κι ενημέρωσης, καθώς και ζητήματα σε σχέση με άλλα κράτη μέλη, ειδικότερα την Κύπρο (κυπριακό). Μάλιστα, το Συμβούλιο στα τελευταία συμπεράσματά του, επανατοποθετήθηκε σχετικά με την ιδιαίτερα ανησυχητική οπισθοδρόμηση που χαρακτηρίζει την Τουρκία. Βέβαια, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, Τουρκία και ΕΕ διατηρούν εταιρικές σχέσεις σε βασικούς τομείς ενδιαφέροντος.

Αξιοσημείωτη στάθηκε η προσπάθεια της ΕΕ, η οποία ούσα θετικά διακείμενη συνέβαλε στο να επιλύσει όλα τα ''προβληματικά'', που θεωρούσε εκείνη ζητήματα της γείτονας μας χώρας, επιδιώκοντας ένα κλίμα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο σε βάθος χρόνου θα γινόταν επωφελές γι' αυτήν. Ωστόσο, η Τουρκία δεν  συμμερίστηκε αυτή τη προσπάθεια εξομάλυνσης της δυσχερούς κατάστασης, καθώς και της ενίσχυσης της σταθερότητας και της συνεργασίας από πλευράς της ΕΕ. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η τελευταία καλούσε την Τουρκία να διαψεύσει τις οποιεσδήποτε αρνητικές τάσεις και να καλύψει τις ελλείψεις της, η ίδια όμως σε αντιδιαστολή με την σταθερότητα που προβάλλεται μέσα από τις δυτικοευρωπαϊκές αξίες, συνέχισε την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τους περιορισμούς σε ελευθερίες και την οπισθοδρόμηση, μετατρέποντας ολοένα και πιο δύσκολο το εγχείρημα ένταξής της στην ΕΕ.

Συμπερασματικά, είναι σαφές, ότι η Τουρκία εκφράζει διαρκώς την επιθυμία της να ενταχθεί στην ΕΕ εκμεταλλευόμενη την χρόνια σχέση που διατηρεί με την τελευταία, οπότε προσπαθεί να επαναφέρει εκ νέου τις διαδικασίες ένταξής της. Η ΕΕ από την πλευρά της, αλλά και μέλη της (Γαλλία, Γερμανία), παρουσιάζεται θετική σε μία συνεργασία με μια χώρα βαρυσήμαντη για τη σύνδεση δυτικού και ανατολικού κόσμου. Παρόλ' αυτά, θα πρέπει να σταθμιστούν προσεκτικά τα οφέλη και οι κίνδυνοι που πιθανόν να ελλοχεύουν με την ένταξη μίας τέτοιας χώρας-παίκτη στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, καθώς το δίλημμα που τίθεται χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Άραγε θα μπορούσε να αποβεί ωφέλιμη η ένταξη ενός κράτους με σοβαρές ελλείψεις σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο και αποστασιοποιημένο από το ευρωπαϊκό κεκτημένο ή η ΕΕ θα χάσει ένα σημαντικό συνδετικό κρίκο ανατολής-δύσης, μέσω του οποίου θα μπορούσε να εξυπηρετήσει το συμφέρον της και να ασκήσει επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο;

Συντάκτης: Μαρία Τρίγγα

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Λουκάνη