Οργάνωση και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επηρεάζουν άμεσα όλα τα κράτη-μέλη της. Για τη λήψη των κατάλληλων μέτρων είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός θεσμικού οργάνου ικανού να εντοπίσει τις προτεραιότητες της Ένωσης και να κατευθύνει αποτελεσματικά προς την διαχείρισή τους. Το όργανο αυτό είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο διαδραματίζει καίριο ρόλο στην χάραξη των ευρωπαϊκών στρατηγικών.

Αναλυτικότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι το ανώτατο πολιτικό όργανο της Ένωσης. Αποτελείται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-μελών, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Καθιερώθηκε επίσημα ως θεσμικό όργανο της Ένωσης με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009. Έκτοτε συνεδριάζει δύο φορές κάθε εξάμηνο, εκτός από περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο να συγκληθεί έκτακτη σύνοδος. Βασικό χαρακτηριστικό του Συμβουλίου είναι η λήψη αποφάσεων με ομοφωνία, γεγονός που σημαίνει πως αν ένα μέλος διαφωνήσει, η πρόταση απορρίπτεται. Οι συνεδριάσεις του οργάνου ονομάζονται σύνοδοι κορυφής, γεγονός που αναδεικνύει το κύρος και την σημασία του θεσμού.

Αξίζει να επισημανθεί ο ρόλος του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο οποίος εκλέγεται από τα μέλη για θητεία δυόμισι ετών, με δυνατότητα ανανέωσης μια φορά. Ο Πρόεδρος, αν και συμμετέχει κανονικά στις συνεδριάσεις του οργάνου, δεν έχει δικαίωμα ψήφου. Παρά το γεγονός ότι προέρχεται από ένα κράτος- μέλος, ο Πρόεδρος δεν εκπροσωπεί τη χώρα του, παρά μόνο είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των διασκέψεων και την ομαλή διεξαγωγή τους. Η σημασία του συγκεκριμένου ρόλου υπογραμμίζεται από την αρμοδιότητα της εξωτερικής εκπροσώπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε επίπεδο αρχηγών κρατών. Από την 1η Δεκεμβρίου του 2024, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι ο πρώην Πορτογάλος πρωθυπουργός, Antonio Costa.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ένα διακυβερνητικό θεσμικό όργανο. Στις συνόδους κορυφής οι επίσημοι εκπρόσωποι των κρατών-μελών επιχειρούν να προωθήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα, επιφέροντας παράλληλα οφέλη για την Ένωση. Οι διασκέψεις αυτές, μέσω της δυνατότητας άμεσης επικοινωνίας αποτελούν ένα περιβάλλον ελεύθερης συνδιαλλαγής και διαλόγου μεταξύ των ηγετών, χωρίς τα εμπόδια της γραφειοκρατίας. Ως αποτέλεσμα διευκολύνεται η δημιουργία συνεργασιών και συμφωνιών,που ωφελούν τόσο τα κράτη-μέλη, όσο και την Ένωση συνολικά. Η ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ανώτατων πολιτικών αρχηγών των κρατών καθιστά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το υψηλότερο επίπεδο διακυβερνητικής συνεργασίας.

Παρά τη μεγάλη σημασία που έχουν οι σύνοδοι κορυφής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν έχει νομοθετική αρμοδιότητα και δεν συμμετέχει άμεσα στην νομοπαρασκευαστική διαδικασία. Αρμοδιότητά του είναι να καθορίζει τις προτεραιότητες της Ένωσης και να δίνει οδηγίες και συμβουλές για την επίτευξή τους .Εφόσον δηλαδή τα συμπεράσματα που εκδίδει διαμορφώνουν την λήψη των αποφάσεων στο πλαίσιο της Ένωσης, είναι εμφανές πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις και στρατηγικές της. Οι κατευθυντήριες γραμμές από τους αρχηγούς των κρατών- μελών, οι οποίοι είναι ικανοί να κρίνουν τα ζητήματα που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι εξαιρετικά χρήσιμες και απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία ενός θεσμού που περιλαμβάνει σχεδόν ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο.

Εκτός από αναμφισβήτητη πολιτική αξία, οι δηλώσεις που δημοσιεύει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών. Μπορεί οι θέσεις του να έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα και όχι νομοθετική ισχύ, αξιολογούνται ωστόσο σημαντικά από τα όργανα που συμμετέχουν στην νομοπαρασκευαστική διαδικασία, με αποτέλεσμα η παραγωγή των κανονισμών συχνά να βασίζεται σε κατευθύνσεις που έχει δημοσιεύσει. Κατά συνέπεια, συμμετέχει ,έστω και εμμέσως ,στην παραγωγή της νομοθεσίας της Ένωσης.

Ανακεφαλαιώνοντας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ένα θεσμικό όργανο καίριας σημασίας για την λειτουργία της Ένωσης. Οι αποφάσεις του χαράσσουν τους γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς στην Ευρώπη και κατευθύνουν προς την ορθή λήψη αποφάσεων, παρά την έλλειψη νομοθετικής αρμοδιότητας. Η ύπαρξή του ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών- μελών, στοιχείο απαραίτητο για την αποτελεσματικότητα και την ανάπτυξη της Ένωσης.

Συντάκτης: Δέσποινα Μάτη

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Λουκάνη